DaVinci Academie in Trouw 06-12-2016

Met een stevig pleidooi voor het vervangen van de lessen begrijpend lezen door lessen informatie verwerken, heeft directeur Liesbet van Oosten van de DaVinci Academie de opiniepagina’s van Trouw gehaald. “In educatief opzicht is het winstgevender kinderen ook te onderwijzen in begrijpend zoeken, begrijpend kijken en begrijpend luisteren. Onder de noemer ‘informatie verwerken’ zou dit vak op basisscholen de plaats moeten innemen van begrijpend lezen.” Aldus Liesbet van Oosten in het opiniestuk. Hieronder wordt duidelijk dat we niet tegen begrijpend lezen zijn, maar voor een andere benadering van het schoolvak.  

Hieronder de volledige tekst van onze visie:

Nederland is in Europa het enige land waar begrijpend lezen nog als apart vak wordt onderwezen op de basisschool. Maar is het in het huidige digitale tijdperk nog zinvol kinderen plichtmatig vragen over een willekeurige tekst te laten beantwoorden?

Kinderen in groep 8 van de basisschool zijn deze maand druk bezig met oefentoetsen begrijpend lezen in voorbereiding op de Cito-toets in mei. Het door scholen en de overheid tegen beter weten in vasthouden aan lessen begrijpend lezen, draagt in mijn ogen bij aan de lichte weerzin die veel jongeren lijken te hebben tegen lezen in het algemeen. In educatief opzicht is het winstgevender kinderen te onderwijzen in begrijpend zoeken, begrijpend lezen, kijken én begrijpend luisteren. Onder de noemer ‘informatie verwerken’ zou dit vak op basisscholen de plaats moeten innemen van begrijpend lezen en een vast onderdeel moeten zijn van wereldverkenning.

Door deze vakkenintegratie wordt het meteen betekenisvol omdat de onderwerpen al spelen in de klas en de vragen door het kind zelf gesteld worden. We leren leerkrachten vanuit taalleerlijnen te kijken en in allerlei vakken, juist naast de taallessen, te laten zien waar kansen voor taalactiviteiten liggen. Zo wordt taal ook als communicatiemiddel zinvol ingezet. Taal als doel met daarbij leesplezier, vinden we ook belangrijk. Daarvoor zijn activiteiten rond jeugdliteratuur en poëzie geschikt.

Wereldwijde online bibliotheek
Als oud-leerkracht op een basisschool weet ik maar al te goed hoe saai de meeste kinderen lessen begrijpend lezen vinden. Terecht, de aanpak is ouderwets. Hij staat veraf van de informatiemaatschappij waarin zij opgroeien. Een kind van nu is vanaf het moment dat het zich daar bewust van wordt, omringd door informatiekeuzes. Via smartphone (een kwart van alle 8-jarigen heeft er al een) of tablet heeft ieder kind toegang tot een wereldwijde online bibliotheek vol teksten en video’s. Zoals iedere volwassene weet, moet je daarin goed je weg weten te vinden. Zeker niet alles wat er staat is waar! Kinderen leren dat niet vanzelf.

Grootste uitdaging: aandacht vasthouden
Vreemd genoeg is er op basisscholen nauwelijks gerichte aandacht voor begrijpend zoeken en begrijpend kijken naar informatie en deze efficiënt leren verwerken. Kinderen hebben nu geen keus: ze beslissen tijdens de lessen begrijpend lezen niet mee over de teksten die ze krijgen voorgeschoteld. Ook de vragen die ze moeten beantwoorden, zijn meestal niet de vragen waar ze zélf graag het antwoord op zouden weten. Bovendien zoeken kinderen tegenwoordig vaak helemaal niet op teksten, maar op YouTube-filmpjes. In een clip zitten bovendien weer hele andere manieren om de kijker te beïnvloeden dan in een tekst. Ook worden veel vragen gesteld en beantwoord in online fora. Begrijpend leren kijken en begrijpend leren luisteren moeten dus naast begrijpend lezen een onderdeel zijn van informatie verwerken. Er wordt steeds gesproken over 21st century skills die kinderen moeten leren, maar ondertussen wordt er bij begrijpend lezen onderwijs gegeven op precies dezelfde wijze als dat van hun ouders en grootouders.
Verbazingwekkend, vooral omdat leerkrachten zonder uitzondering de aandacht van hun leerlingen vasthouden, als grootste uitdaging noemen. Die gewenste betrokkenheid ontstaat het snelst wanneer lesmateriaal beter aansluit bij de leefwereld van kinderen en zij hun eigen verwondering de vrije hand mogen geven. Daarom pleit ik ervoor de lessen begrijpend lezen te vervangen door lessen informatie verwerken.

Informatievaardigheden
De eerste vraag die kinderen zich tijdens die wekelijkse nieuwe lessen dan stellen is: wat wil ík weten? Door middel van slim vragen stellen leren ze online en offline snel en veilig informatie te vinden over onderwerpen die hun interesseren. Ze leren zin en onzin van elkaar te scheiden, feiten van fictie en de betrouwbaarheid van tekstuele en audiovisuele bronnen in te schatten. En dan zijn ze er nog niet. Om de antwoorden op hun eigen vragen te kunnen formuleren, moeten kinderen alle gevonden informatie verwerken door deze in hun eigen woorden op te schrijven en met behulp van nieuwe en oude media te presenteren. Net als kritisch en creatief denken behoren zulke informatievaardigheden tot de vaardigheden van de 21e eeuw, terwijl plichtmatig leren ontleden onderhand in het verleden thuishoort.

Samengevat
Het nieuwe informatie verwerken als onderdeel van Wereldverkenning zou er zo uit moeten zien:

1. Een kind of klas (samen met de leerkracht) heeft interesse in een onderwerp en formuleert een goede vraag.
2. Er worden een of meerdere bronnen uitgekozen die het antwoord op de vraag kunnen bieden: boeken, internet (Google, Youtube, fora), experts…
3. De bronnen worden beoordeeld op relevantie en betrouwbaarheid. (Welke link van Google klik ik wel of juist niet aan? We gebruiken DaVinci’s Stappenplan Informatieverwerking.)
4. De informatie wordt gelezen, beluisterd en/of bekeken. (Hier is begrijpend lezen dus een belangrijk onderdeel en wordt o.a. gewerkt aan leesstrategieën.)
5. Indien nodig wordt de nieuwe informatie nagekeken of vergeleken met een andere bron.
6. Er wordt wat met de verkregen informatie gedaan. Bijvoorbeeld:
   • Presenteren: in een werkstuk, op een datamuur, in een spreekbeurt of…
   • Leren: hoe onthoud je de informatie langdurig (met bijv. een mindmap) en bereid je een proefwerk voor?

Kortom: hoog tijd dat er slimme vragen worden gesteld over het nut van begrijpend lezen als achterhaalde lesmethode. Ruim baan voor het vak informatie verwerken!

Ook voor andere taaldomeinen liggen binnen wereldverkenning kansen voor taal. Een werkstuk wordt geschreven, een presentatie is mondeling taalgebruik…

Op basis van deze visie wordt op dit moment gewerkt aan een taallijn gekoppeld aan DaVinci’s thema’s van wereldverkenning.

drs. Liesbet van Oosten is pedagoog en directeur van de DaVinci Academie